PORADNIK

 

​POTENCJALNE OZNAKI ZABURZEŃ INTEGRACJI SENSORYCZNEJ

 

KŁOPOTY Z DOBRĄ ORGANIZACJĄ

Dziecko nie potrafi utrzymać porządku na biurku, w szafce lub sypialni, ma trudności z planowaniem i przygotowywaniem potrzebnych przedmiotów i materiałów, łatwo ulega rozproszeniu i potrzebuje pomocy, aby doprowadzić daną czynność do końca.

 

KŁOPOTY Z ZACHOWANIEM

Dziecko może nie słuchać opiekunów, uciekać, chować się przed dorosłymi, reagować agresją lub „zamykać się” przed światem, łatwo wpadać we frustrację, czuć się przytłoczone odbieranymi bodźcami, nie tolerować zachowań innych osób, prezentować zbyt niski lub zbyt wysoki poziom aktywności, unikać bliskości fizycznej, mieć kłopoty z perseweracją (powtarzanie tych samych zachowań).

 

PROBLEMY Z KOORDYNACJĄ

Dziecko ma kłopoty ze swobodnym poruszaniem (dotyczy to zarówno małej, jak i dużej motoryki). Często miewa zaburzenia równowagi.

 

ZBYT MAŁA WRAŻLIWOŚĆ NA DOTYK, RUCH, BODŹCE WZROKOWE I SŁUCHOWE

Dziecko może skakać, tarzać się po podłodze, zderzać z przedmiotami, uderzać innych, taranować kolegów i dorosłych, przewracać się, kręcić jak bąk, potrząsać różnymi częściami ciała i ogólnie za wszelką cenę szukać stymulacji zmysłowej. Taki malec często od razu stara się zastąpić przerwane doświadczenie zmysłowe innym, równie intensywnym (np. po zaprzestaniu na prośbę opiekuna wjeżdżania rowerkiem w ścianę malec natychmiast zaczyna zderzać się z innymi przedmiotami lub osobami).

 

NADWRAŻLIWOŚĆ NA DOTYK, RUCH, BODŹCE WZROKOWE I SŁUCHOWE

Dziecko czuje się przytłoczone przez różne kolory, zapachy, dźwięki i dotknięcia innych osób (zwłaszcza nieoczekiwane lub bardzo delikatne). Na takie bodźce może reagować zakrywaniem oczu lub uszu, zatykaniem nosa, krztuszeniem się, wymiotami, krzykiem, zastyganiem bez ruchu lub odmową uczestnictwa w niektórych zajęciach czy zabawach. Malec może się także wzdragać przed kąpielą, myciem zębów, czesaniem włosów i innymi tego typu czynnościami.

 

OPÓŹNIENIA W ROZWOJU MOWY LUB ZDOLNOŚCI JĘZYKOWYCH

Opóźnienia mogą się pojawić w wielu sferach takich jak: język bierny, czynny, pragmatyka, artykulacja, płynność, głos oraz sprawność mięśni jamy ustnej.

 

OPÓŹNIENIA W ROZWOJU ZDOLNOŚCI RUCHOWYCH

Opóźnienia lub upośledzenia mogą się pojawić w zakresie rozwoju siły i elastyczności mięśni, swobody ruchów, małej motoryki, koordynacji wzrokowo-ruchowej, percepcji wzrokowej itp.

 

DZIECKO W WIEKU PRZEDSZKOLNYM – MOŻLIWE OBJAWY:

Nadmiernie się denerwuje i niepokoi.

Ma wysoką/niską tolerancję na ból.

Brak nawyków dotyczących snu.

Przeszkadzają mu niektóre ubrania, metki, dotyk niektórych powierzchni.

Jest wybredne podczas posiłków.

Może być bardzo wrażliwe lub ignorować na hałas w swoim otoczeniu.

Silnie pożąda lub nie może znieść niektórych czynności.

Ślini się.

Żuje ubrania, kocyk, zabawki.

Jest niezdarne manualnie.

Ma kłopoty z równowagą i koordynacją.

Żadna z rąk nie jest u niego dominująca.

Ma niewłaściwą posturę.

 

DZIECKO W WIEKU SZKOLNYM – MOŻLIWE OBJAWY:

Jest nadmiernie lub niedostatecznie wrażliwe na ból/temperaturę.

Przez większość czasu krzyczy lub szepcze.

Niektóre dźwięki bardzo mu przeszkadzają.

Może mieć kłopoty z trzymaniem rąk przy sobie.

Wciąż dotyka innych uczniów lub różnych przedmiotów.

Nie potrafi skupić na czymś wzroku ani uwagi.

Łatwo ześlizguje się z krzesła.

Nie może znieść widoku, zapachu lub smaku niektórych potraw.

Pod wpływem dotyku niektórych powierzchni robi mu się niedobrze lub się krztusi.

Jest niezdarne (potyka się, wpada na coś).

Problemy w kontaktach towarzyskich stają się bardziej widoczne.

Jest impulsywne.

Potrzebuje pomocy i nadzoru osób dorosłych w wielu sferach (organizacja czasu, kontakty międzyludzkie, nauka).

​

ZABURZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ

 

Istotne znaczenie w procesie nabywania umiejętności pisania i czytania ma analizator wzrokowy.

Zaburzenia percepcji wzrokowej mogą być spowodowane:

• nieprawidłową budową gałek ocznych

• zaburzeniami spostrzegania wzrokowego – defektem korowej części analizatora wzrokowego, czyli niewłaściwe odzwierciedlenie w świadomości cech postrzeganych przedmiotów i ich znaczenie.

 

Dziecko z zaburzoną percepcją wzrokową przejawia trudności w:

• rozpoznawaniu przedmiotów na obrazku i rozumieniu przedstawionej treści

• odwzorowywaniu prostych figur, nauce geometrii i geografii

• rysowaniu, często są to prace „ubogie” w szczegóły

• zapamiętywaniu kształtu liter – dziecko myli:

• litery różniące się drobnymi elementami graficznymi, jak: a-o, m-n, l-ł, l-f, l-t, e-c, h-k, u-w

• litery o kształcie zbliżonym, a o różnym położeniu w stosunku do osi pionowej, np.: p-g, d-b lub osi poziomej, np.: u-n, b-p, d-g

• zapamiętywaniu zasad ortograficznych

• przepisywaniu, pisaniu z pamięci (mają słabą pamięć wzrokową)

• ozplanowaniu graficznym wyrazów na stronie

• czytaniu:

• odwraca kolejność liter w wyrazach np. do-od

• myli litery o podobnym wyglądzie, szybko się męczy

• ma kłopot z rozpoznaniem liter oraz wzrokowym wyróżnieniem większej całości (sylaby, wyrazu), długo jest na etapie literowania

• przekręca końcówki, zgaduje, gubi się w tekście, nie rozumie treści

• słabo uczy się języków obcych.

​

ZABURZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ

 

Zaburzenia orientacji przestrzennej wiążą się ściśle z zaburzeniami percepcji wzrokowej. Dziecko może mieć trudności w odtwarzaniu kształtów asymetrycznych w stosunku do osi pionowej, a mianowicie:

• ma trudności w rozplanowaniu elementów na rysunku, złe proporcje

• myli znaki graficzne różniące się od siebie położeniem: n-u, b-p, d-g

• myli kierunki zapisu, niewłaściwie rozmieszcza litery, źle wybiera linijki, pismo lustrzane

• słabo rozumie określenia słowne dotyczące stosunków przestrzennych

• trudności w nauce geografii i geometrii.

 

ZABURZENIA PERCEPCJI SŁUCHOWEJ

 

Jednym z warunków opanowania umiejętności czytania i pisania jest sprawne funkcjonowanie analizatora słuchowego. Jego budowę obejmuje:

• receptor bodźców – ucho

• drogę doprowadzającą bodźce – nerwy słuchowe

• część korowa, odbierającą i podającą przeróbce podniety słuchowe.

 

Umiejętność różnicowania dźwięków mowy ludzkiej określa się mianem słuchu fonematycznego. Analiza i synteza słuchowa polega na odebraniu bodźca, rozłożeniu go na elementy i złożeniu w całość dźwiękową. Poziom tych procesów doskonali się w trakcie rozwoju językowego dziecka. Zaburzeń percepcji słuchowej nie należy mylić z niedosłuchem obwodowym. Dzieci niedosłyszące źle odbierają dźwięki odległe, ale gdy je słyszą prawidłowo analizują i syntezują. Dzieci z zaburzonym słuchem fonematycznym dobrze słyszą słowa, lecz w ciągu mownym nie potrafią różnicować pojedynczych dźwięków lub złożyć ich w całość. Przejawem zaburzenia tych procesów jest opóźniony rozwój mowy czy jej zaburzenia.

 

Dziecko z zaburzoną percepcją słuchową przejawia trudności w:

• rozumieniu bardziej skomplikowanych poleceń słownych

• zapamiętywaniu, powtórzeniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań

• dokonywaniu syntezy wyrazów

• pisaniu ze słuchu dłuższych wyrazów (zniekształca wyrazy)

• pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami

• różnicowaniu j-i oraz odróżnianiu samogłosek nosowych ą-ę od „om-on”

• zamianie dźwięcznych głosek na bezdźwięczne, syczących na szumiące

• nauce języków obcych

• nauce wierszy, tabliczki mnożenia, zapamiętywaniu ciągów słownych (dni tygodni, nazw miesięcy).

​

ZABURZENIA ROZWOJU RUCHOWEGO

 

Rozwój ruchowy zsynchronizowany jest ściśle z rozwojem psychicznym, toteż często dzieci z opóźnionym rozwojem psychicznym wykazują deficyty ruchowe. Rozwój ruchowy może przebiegać wolniej u całkiem zdrowych dzieci.

Ogół trudności związanych z opóźnionym rozwojem ruchowym można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

• niezręczność całego ciała,

• niezręczność manualną.

 

W pierwszym przypadku obserwuje się niechęć do czynności i zabaw ruchowych. Dzieci takie wykazują niesprawność ruchów całego ciała. Nadmierna męczliwość jest powodem słabej kondycji fizycznej. Dzieci te w przypadku bardziej nasilonych zaburzeń powinny być poddane terapii ruchowej.

W przypadku niezręczności manualnej utrzymuje się:

• nadmierne, bądź za małe napięcie mięśniowe (mała precyzja), kurczowe trzymanie ołówka, silne przyciskanie, częste współruchy

• zaburzona szybkość ruchów, np. dłoni, palców, trudności z wycinaniem, szyciem, zapinaniem guzików

• niewłaściwa koordynacja wzrokowo – ruchowa, trudności w rysowaniu, pisaniu (brzydkie pismo, brak połączeń między literkami, wolne tempo pisania, niestaranne zeszyty, liczne skreślenia i poprawki)

• trudności przyspieszania tempa czytania (wskutek powolnych ruchów gałek ocznych).

​

ZABURZENIA PROCESU LATERALIZACJI

 

Ważnym elementem w rozwoju dziecka jest prawidłowy przebieg procesu lateralizacji. Związany on jest z względną przewagą obu półkul mózgowych. Wiąże się z tym czynnościowa prawo- i lewostronność, czyli dominacja w zakresie sprawności jednych narządów nad drugimi. Osoby wyraźnie prawostronne lub lewostronne wykazują lateralizację jednorodną. Lateralizacja niejednorodna może być:

• skrzyżowana (lewooczność – praworęczność – lewonożność)

• (prawooczność – leworęczność – prawonożność)

• nieustalona (brak dominacji).

 

U dziecka z zaburzeniami procesu lateralizacji pojawiają się trudności w opanowaniu umiejętności czytania i pisania, a mianowicie:

• występuje pismo lustrzane

• odwracanie pojedynczych liter, cyfr, zamiana ich kolejność

• opuszczanie końcówek, a nawet całych wyrazów

• zniekształcenia graficznej strony pisma

• w czytaniu: przekręcanie słów polegające na zamianie kolejności odczytywanych liter, przestawianie kolejności sylab, opuszczanie całego wiersza w tekście, wolne tempo czytania

• w czytaniu i pisaniu: statyczne odwracanie liter i kierunku: b-d, g-p,u-n; dynamiczne odwracanie liter (zmiana kolejności liter), sylab w wyrazach

• trudności w orientacji na mapie i planach.

 

ZABURZENIA ROZWOJU MOWY

 

O wadach (zaburzeniach, defektach) mowy mówimy wtedy, gdy odbiega ona od normy fonetycznej. Wśród przyczyn zewnętrznych powstawania wad wymowy wyróżnia się wadliwą, niepoprawną wymowę osób wychowujących dziecko (spieszczanie słów). Drugą grupę stanowią przyczyny wewnętrzne, tkwiące w samym dziecku. Należą tu wady słuchu, wady uzębienia, zgryzu, zaburzenia słuchu fonetycznego, niesprawność lub defekt narządów artykulacyjnych. Istnieje ścisły związek między wadami mowy, a pojawiającymi się u dzieci błędami w pisaniu i czytaniu.

 

Największą grupę zaburzeń mowy tworzą wady artykulacyjne nazywane dyslalią (nieprawidłowość w realizacji jednej głoski, wielu głosek lub prawie wszystkich – bełkot). W obrębie dyslalii wyróżnia się: seplenienie, reranie, kappacyzm, bezdźwięczność, nosowanie.

 

Osobną grupę wad wymowy stanowi jąkanie (zaburzenia płynności mowy).